Duurzaamheid en afval in oorlogstijd

Lessen uit Vlaanderen

Beste lezers,

November is een maand van herdenken. Terwijl we met Allerheiligen en Allerzielen onze dierbaren gedenken, denken we op 11 november, Wapenstilstand, terug aan het einde van de Eerste Wereldoorlog, een conflict dat diepe sporen heeft achtergelaten, waaronder ook in West-Vlaanderen. Naast de onvoorstelbare menselijke verliezen en de verwoesting van steden en dorpen, heeft de oorlog ook het landschap en de manier waarop mensen leefden, blijvend veranderd.

In oorlogstijd veranderde alles, inclusief hoe mensen met afval en schaarste omgingen. Dit is een fascinerend verhaal dat ons vandaag de dag nog steeds waardevolle lessen kan leren over duurzaamheid en het verstandig omgaan met grondstoffen.

1. Afvalbeheer tijdens de oorlog in West-Vlaanderen 🗑️🚮

West-Vlaanderen bevond zich in het hart van het oorlogsgebied tijdens de Eerste Wereldoorlog. De loopgravenoorlog, vooral rond steden als Ieper, bracht immense vernietiging met zich mee. Toch moesten de mensen die achterbleven – zowel burgers als soldaten – ondanks de chaos en de schaarste oplossingen vinden om hun leven draaiende te houden.

In tijden van oorlog zijn voedsel en grondstoffen schaars en moet men noodgedwongen zoeken naar creatieve oplossingen. Vanwege de verwoestingen aan infrastructuur was het niet mogelijk om afval op de manier te beheren zoals we dat vandaag kennen. Zo ging men voornamelijk metalen en hout strategisch inzetten, hergebruiken en afval tot een minimum beperken.

2. Oorlogsrecycling: Creatieve oplossingen uit noodzaak

Tijdens de oorlogsjaren was hergebruik geen keuze, maar een noodzaak. Voorbeelden van materialen die een tweede leven kregen zijn:

• Metalen: Metaal werd in grote hoeveelheden ingezameld, zowel bij burgers als bij militaire installaties. Kapotte wapens, voertuigen en andere metalen voorwerpen werden omgesmolten en hergebruikt voor de productie van munitie en gereedschappen.

• Hergebruik van bouwmaterialen: De schade aan huizen en openbare gebouwen was enorm, vooral na bombardementen. Puin en bouwafval werden vaak ter plaatse hergebruikt om tijdelijke onderkomens te bouwen of om loopgraven te verstevigen. Steen en hout werden waardevolle materialen, die steeds opnieuw gebruikt werden.

• Voedselverspilling tegengaan: De voedselvoorziening was een constante zorg. Lokale gemeenschappen leerden voedselverspilling tegen te gaan door creatief te zijn met de beperkte middelen. Eten werd gerantsoeneerd, overschotten werden gedeeld, en zelfs schillen en andere afvalproducten van voedsel werden gebruikt om te koken of vee te voeden.

• Hergebruik van verpakkingen: Soldaten en burgers overleefden op rantsoenen die in simpele, herbruikbare verpakkingen werden geleverd. Het papier en de stoffen waarin voedsel en medicijnen waren verpakt, werden bewaard en opnieuw gebruikt.

3. De nalatenschap van de oorlog in het landschap ♻️

Na de oorlog bleef West-Vlaanderen achter met een verwoest landschap vol oorlogspuin, waarvan op sommige plaatsen vandaag de dag nog zichtbaar zijn. De vele achtergelaten munitie, wapens en voertuigen – wat in feite oorlogsrestanten en afval waren – moesten worden opgeruimd en hergebruikt. Grote hoeveelheden schroot werden ingezameld en verhandeld, vaak door lokale boeren en arbeiders die op zoek waren naar extra inkomsten in deze moeilijke naoorlogse periode.

Daarnaast leerde de bevolking de noodzaak van materiaal kennen voor de heropbouw van Vlaanderen. Dat het efficiënt omgaan met middelen een overlevingsstrategie was die ook in vredestijd doorgezet kon worden. Dit was het begin van een meer bewuste omgang met grondstoffen, iets wat we nu terugzien in moderne initiatieven voor hergebruik en recycling.

4. Enkele tips om duurzaam met afval om te gaan 🌍

• Hergebruik: Kijk of je oude spullen een nieuw leven kunt geven. Kapotte meubels of apparaten kunnen vaak gerepareerd worden en de onderdelen kunnen altijd anders ingezet worden.

• Voorkom voedselverspilling: Net zoals in oorlogstijd, kunnen we verspilling tegengaan door slim in te kopen en creatief om te gaan met restjes.
• Lever oude metalen in: Schroot is nog steeds waardevol. Breng oude metalen voorwerpen naar het recyclagepark, zodat ze opnieuw gebruikt kunnen worden.

5. Samen herdenken en bouwen aan een duurzame toekomst

Tijdens deze maand van herdenking kunnen we, naast het eren van de geschiedenis, ook vooruitkijken naar de toekomst. Om net zoals de West-Vlamingen tijdens en na de oorlog creatief en bewust om te gaan met ons afval. Op die manier dragen we niet alleen bij aan een schonere omgeving, maar ook aan een circulaire economie die grondstoffen waardeert en hergebruikt. 💡🔄

Hartelijke groetjes

Jouw afvalintercommunale I.V.O.O.